Μύθος του Αισώπου (διασκευή)

Αρχαίο Κείμενο
Μετάφραση
Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους
​Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού,
διψῶν παραγίνεται
καθώς διψούσε, φτάνει κοντά
ἐπί τινα πηγήν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν
​σε κάποια καθαρή και βαθιά πηγή
καὶ πιών ὅσον ἤθελεν
​και, αφού ήπιε όσο (νερό) ήθελε,
προσεῖχεν τῇ ἰδέᾳ τοῦ σώματος.
παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του.
Καὶ μάλιστα μὲν ἐπήνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων
​Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του
ὡς κόσμος εἴη παντί τῷ σώματι.
​με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του.
Ἔψεγεν δὲ τὴν λεπτότητα τῶν σκελῶν
​Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια,
ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος.
​επειδή, κατὰ τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος του.
Ἐν ὧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν,
​Και ενώ ασχολούνταν με αυτά,
ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται
​ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών
καὶ κυνηγέται πλησίον.
​και κυνηγοί το πλησιάζουν.
Ὁ δὲ ὥρμα πρὸς φυγήν
​Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει,
καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον,
και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος,
ἐσώζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν.
​σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του.
Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνήν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν,
Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος,
ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω,
επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε
πείρᾳ μαθὼν
και έμαθε εξ ιδίας πείρας
ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς
​ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του γνωρισμάτων,
ψέγων μὲν τὰ σώζοντα,
γιατί κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν,
ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν.
​ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ.46)

1. Γιατί καμάρωνε το ελάφι κοιτάζοντας την εικόνα του μέσα στο νερό; Ποιο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεωρούσε ότι δεν ταίριαζε με τη συνολικά καλή εικόνα του;
​Σύμφωνα με τον μύθο του Αισώπου, το ελάφι κοιτάζοντας μέσα στο νερό θαύμαζε τα κέρατά του γιατί θεωρούσε ότι αποτελούν ένα στολίδι για όλο του το σώμα. Από την άλλη, τα λεπτά του πόδια θεωρούσε ότι δεν ταίριαζαν με το υπόλοιπο σώμα του, αφού ήταν πολύ αδύνατα και φαίνονταν σαν να μην μπορούν να κρατήσουν το υπόλοιπο βάρος του.

​2. Ποιο χαρακτηριστικό του ελαφιού το βοήθησε να ξεφύγει αρχικά από τους κυνηγούς; Ποιο χαρακτηριστικό του, αντίθετα, αποδείχθηκε μοιραίο;
​Όταν το ελάφι έτρεξε για να γλιτώσει από τους κυνηγούς, τα λεπτά και αδύνατα πόδια του το βοήθησαν ώστε να τρέξει με δύναμη και να σωθεί. Όμως τα κέρατά του, που πριν από λίγο επαινούσε με τόσο θαυμασμό, αποδείχθηκαν μοιραία για τη σωτηρία του, αφού, καθώς έτρεχε, μπλέχτηκαν μέσα στα κλαδιά των δέντρων και το παγίδευσαν.

​3. Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου;
​Ο μύθος αυτός του Αισώπου μας διδάσκει να μην κρίνουμε τα πράγματα από τα φαινόμενα. Πολύ συχνά κάτι που αρχικά μοιάζει καλό μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό κάτω από ορισμένες συνθήκες. Έτσι και εδώ το ελάφι, επαινούσε την ομορφιά των κεράτων του αλλά δεν ήταν σε θέση να διακρίνει ότι παρά την ομορφιά τους θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία για το ίδιο. Αντίστοιχα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια γιατί δεν ταίριαζαν στην εικόνα του χωρίς να σκεφτεί την πρακτική αναγκαιότητα στην οποία αυτά τον εξυπηρετούσαν. Έτσι και εμείς πολλές φορές κρίνουμε κάποιον άλλο ή τα χαρακτηριστικά του ίδιου μας του εαυτού με βάση επιφανειακά κριτήρια όπως η ομορφιά, η μόδα ή το τι θα πουν οι άλλοι, χωρίς να δίνουμε την αξία που πρέπει στην ουσία των πραγμάτων.

4. Πιστεύετε ότι στις μέρες μας αποδίδουμε σημασία στην εξωτερική εμφάνιση ή στον εσωτερικό μας κόσμο; Να επικαλεστείτε συγκεκριμένα παραδείγματα.
Η εποχή μας είναι μια εποχή που κυριαρχείται από την εικόνα και το φαίνεσθαι. Με την κυριαρχία των μέσων κοινωνική δικτύωσης ο καθένας μπορεί να διαμορφώσει για τον εαυτό του μια ψηφιακή «αλήθεια» που θα είναι αντικείμενο θαυμασμού και φθόνου από τους άλλους. Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος δίνει όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση μάλλον παρά στον εσωτερικό πλούτο και η εστίαση αυτή αφορά τόσο τις σχέσεις του με τους άλλους όσο και την σχέση του με τον ίδιο τον εαυτό του. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που ξοδεύουν ολόκληρες περιουσίες σε πλαστικές επεμβάσεις ή αισθητικές περιποιήσεις, μόνο και μόνο για να αλλάξουν αυτό που είναι. Αν για λίγο απελευθερώνονταν από την καταπιεστική ανάγκη να «φαίνονται» κάτι, θα μπορούσαν να στραφούν σε αυτό που πραγματικά είναι και να αγαπήσουν τους εαυτούς τους με τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους. 

Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στο λεξικό της Νέας Ελληνικής

​Αρχαία/Νέα Ελληνική 
Ενδεικτική Πρόταση
τὸ ποτόν (-ό)
​Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών χρειάζεται προσοχή καθώς η υπερβολική πόση μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον οργανισμό.
ὁ πότης [= αυτός που πίνει]
Ένας συστηματικός πότης αλκοόλ θα πρέπει να προσέχει μήπως εθιστεί σε αυτό.
τὸ ποτήριον (-ι)
Απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο.
πόσιμος [στην α.ε. κυρίως πότιμος (= κατάλληλος να τον πιεις)]
Η μεγαλύτερη ποσότητα του νερού της Αφρικής δεν είναι πόσιμο.
ἡ πόσις (-η)
Η μεγάλη πόσις ανθρακούχων ποτών μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους.
ποτίζω
τὸ πότισμα
Θα μπορούσες να περάσεις από το σπίτι μου να ποτίσεις τα λουλούδια;
καταπίνω
ἡ κατάποσις (-η)
Δυσκολεύομαι να καταπιώ να μεγάλα χάπια και γι’ αυτό τα λιώνω σε λίγο νερό.
προπίνω [= πίνω πρώτος ή στην υγειά κάποιου]
​ἡ πρόποσις (-η)
Θα κάνω μια πρόποση στην υγεία των νεόνυμφων.
ὁ συμπότης
Ο παππούς μου συναντιέται στο καφενείο με τους άλλους συμπότες και διασκεδάζουν.
τὸ συμπόσιον (-ιο)
Το πανεπιστήμιο Αθηνών διοργανώνει συμπόσιο με θέμα «Η αρχιτεκτονική στο Βυζάντιο».
ἡ ἄμπωτις (-η) [= η υποχώρηση του νερού της θάλασσας κατά την παλίρροια]
Η άμπωτις και η παλίρροια είναι δύο φυσικά φαινόμενα που οφείλονται στην επίδραση της βαρύτητας της σελήνης στη γη.
ἡ ὑδροποσία
Οι γιατροί τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού συνιστούν υδροποσία.
ὁ οἰνοπότη
Ήταν εκλεκτικός οινοπότης και έδινε μεγάλα χρηματικά ποσά για ακριβά κρασιά.
ἡ οἰνοποσία
​ἡδύποτος
Η γιαγιά μου φτιάχνει ηδύποτο από φράουλα.
​Νέα Ελληνική
Ενδεικτική Πρόταση
πιόμα
​Το πολύ πιόμα έχει καταστροφικές συνέπειες για τον οργανισμό.
πιωμένος
Έρχεται κάθε βράδυ στο σπίτι πιωμένος από το καφενείο.
​ποτοποιός
Ένας καλός ποτοποιός θα πρέπει να έχει και γνώσεις χημείας.
ποτοαπαγόρευση
Την εποχή της ποτοαπαγόρευσης στην Αμερική άνθισε το παράνομο εμπόριο αλκοόλ.
το ηδύποτο [= γλυκό αλκοολούχο ποτό]
​Για πολλά γλυκά χρησιμοποιούμε ηδύποτο λικέρ στην παρασκευή τους.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 47)

1. Να γράψετε σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι παρακάτω φράσεις:
  • Πίνω νερό στο όνομα (κάποιου) = Έχω εμπιστοσύνη/ευγνωμοσύνη σε κάποιον.
  • Πίνω το αμίλητο νερό = Δεν μιλάω.
  • Πίνω το πικρό ποτήρι (π.χ. της αχαριστίας) = Στενοχωριέμαι εξαιτίας κάποιου/κάποιας κατάστασης (π.χ. της αχαριστίας)

2. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα:
  • Βάλε τα ποτήρια του κρασιού και πάρε αυτά του ούζου από το τραπέζι.
  • Το νερό της βρύσης είναι πόσιμο ή είναι καλύτερο να πίνουμε εμφιαλωμένο;
  • Θα κάνω εγώ την πρόποση. Στην υγειά των νεονύμφων!
  • Χτες το βράδυ γύρισε σπίτι πιωμένος, είχε μεγάλη στενοχώρια και προσπάθησε να βρει παρέα στο ποτό, αλλά βέβαια ήταν για λύπηση.
  • Σε αρκετές Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών ισχύει ποταπαγόρευση για νέους κάτω των 18 ετών.
  • Ο Τομέας Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνει διεθνές επιστημονικό συμπόσιο με θέμα την αρχαία ελληνική λυρική ποίηση.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 49)

1. Να αντιστοιχίσετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά με την κατηγορία στην οποία ανήκουν.
  • αποτέλεσμα ενέργειας → βλέμμα, μάντευμα
  • ενέργεια, κατάσταση → κάθαρσις, κλίσις, μαντεία, βρῶσις
  • πρόσωπο που ενεργεί → κλητήρ, πομπός, τοκεύς

2. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα που δίνονται στη στήλη Αʹ με τα παράγωγα ουσιαστικά τους στη στήλη Βʹ.​
  • θεάομαι, θεῶμαι → θεατής, θέαμα
  • βόσκω → βοσκή, βοσκός
  • φθείρω → φθορά
  • τιμάω, τιμῶ → τιμητής, τίμημα
  • παιδεύω → παίδευμα, παίδευσις, παιδευτής​

3. Να κατατάξετε τα ουσιαστικά της στήλης Βʹ της προηγούμενης άσκησης στην κατηγορία που ανήκουν με βάση το τι δηλώνουν:
  • παίδευμα - Αποτέλεσμα ενέργειας
  • θεατής - Πρόσωπο που ενεργεί
  • τιμητής - Πρόσωπο που ενεργεί
  • παίδευσις - Ενέργεια / κατάσταση
  • φθορά - Ενέργεια / κατάσταση
  • τίμημα - Αποτέλεσμα ενέργειας
  • βοσκή - Ενέργεια / κατάσταση
  • θέαμα - Αποτέλεσμα ενέργειας
  • βοσκός - Πρόσωπο που ενεργεί
  • παιδευτής - Πρόσωπο που ενεργεί
​
4. Χρησιμοποιώντας την κατάλληλη κατάληξη να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι ζητείται στην παρένθεση:
  • παύω > ἡ παῦσις (κατάσταση, ενέργεια)
  • στρέφω > ἡ στροφή (ενέργεια)
  • αὐλέω, αὐλῶ > ὁ αὐλητής (πρόσωπο που ενεργεί)
  • πέμπω > ὁ πομπός (πρόσωπο που ενεργεί)
  • τίκτω > ὁ τοκετός (ενέργεια)
  • ποιέω, ποιῶ > τὸ ποίημα (αποτέλεσμα ενέργειας)
  • μηνύω > τὸ μήνυμα (αποτέλεσμα ενέργειας)

5. Να αναζητήσετε στα κείμενα των προηγούμενων Ενοτήτων και να καταγράψετε τα παράγωγα ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί, ενέργεια, κατάσταση, αποτέλεσμα ενέργειας.
Κείμενο ενότητας 2:
  • (Πρόσωπο που ενεργεί) τροφός, γραμματισταί, κιθαρισταί.
  • (Αποτέλεσμα ενέργειας) γράμματα
Κείμενο ενότητας 3:
  • (Πρόσωπο που ενεργεί) οἰκέτας
  • (Ενέργεια/κατάσταση) τροφήν, χλαμυδουργία, εξωμιδοποιίας.
Κείμενο ενότητας 4:
  • (Αποτέλεσμα ενέργειας) κῦμα
Κείμενο ενότητας 5:
  • (Ενέργεια/κατάσταση) πενία
  • (Αποτέλεσμα ενέργειας) ἀγάλματα

Α' Κλίση Ουσιαστικών

Αρσενικά: -ας, -ης​
Θηλυκά: -α, -η

Αρσενικά 

Θηλυκά

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ.51)

1. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.
  • στρατιωτῶν - στρατιώτου
  • θεατάς - θεατὴν
  • νομοθετῶν - νομοθέτου
  • κεφαλήν - κεφαλὰς
  • μανδύαις - μανδύᾳ
  • ἰδιώτου - ἰδιωτῶν
​​
​ 2. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των παρακάτω ουσιαστικών και να τα τονίσετε.
  • τὴν ἀνδρείαν
  • τῇ μάζῃ 
  • τῆς βοηθείας 
  • αἱ χῶραι
  • τοὺς ἐργάτας 
  • ὦ μαθηταὶ (πληθ.)
  • τῆς βασιλίσσης 
  • τῶν ἀθλητῶν
  • τῷ ἐργάτῃ
  • τοῖς τεχνίταις 
  • τῇ ἰδέᾳ 
  • τῇ ὕλῃ 

3. Να συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που δίνεται στην παρένθεση.
  • Οἱ στρατιῶται (στρατιώτης) ἐν πολλῇ ἀπορίᾳ (ἀπορία) εἰσίν.
  • Οἱ νόμοι ἐπιμελοῦνται (= φροντίζουν) τῶν πολιτῶν (πολίτης).
  • Τὴν πόλιν ὅπλων καὶ βελῶν καὶ σίτου καὶ παρασεκυῆς (παρασκευή) ἁπάσης ἐνέπλησαν (= γέμισαν).
  • Οἱ πρεσβύται (πρεσβύτης) θαυμάζουσι τὰς ἀρετὰς (ἀρετή) τῶν νεανιῶν (νεανίας).
  • Μεγίστης τιμῆς (τιμή) ἀπολαύουσιν (= απολαμβάνουν) οἱ νικηταί (νικητής).

4. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Αʹ με τις κατάλληλες λέξεις της στήλης Βʹ και να σχηματίσετε με αυτές προτάσεις στη ν.ε. Κατόπιν να μεταγράψετε τις φράσεις στην Αρχαία Ελληνική.
  • Η κηδεία του πρώην προθυπουργού έγινε δημοσία δαπάνη. → δημοσίᾳ δαπάνῃ
  • Το δικαστήριο επέβαλε την εσχάτη των ποινών στον κατηγορούμενο. → ἡ ἐσχάτῃ τῶν ποινῶν
  • Δόξα τω θεώ, ο καιρός καλυτερεύει. → δόξα τῷ θεῷ
  • Υποστήριξε ότι τη σκότωσε εν βρασμώ ψυχής. → ​ἐν βρασμῷ ψυχῆς
  • Αύριο στο συμβούλιο θα κάνουμε μια συζήτηση εφ᾽ όλης της ύλης. → ​ἐφ᾽ ὅλης τῆς ὕλης
  • Επι τη ευκαιρία, μην ξεχάσεις να περάσεις από το καθαριστήριο. → ​​ἐπὶ τῇ εύκαιρῖᾳ