Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου
Ενότητα 3

Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.7.6 (ελεύθερη διασκευή)

Αρχαίο Κείμενο
Μετάφραση
Ἀθηναῖοι, ὡς καὶ οἱ ἑτέρας πόλεις κατοικοῦντες,
​Οι Αθηναίοι, όπως και αυτοί που κατοικούν στις άλλες πόλεις,
πολλὰ ἐν τῷ βίῳ ἐπιτηδεύουσιν,
ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή τους,
ἵνα τὰ ἀναγκαῖα πορίζωνται:
για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία:
Ναυσικύδης ναύκληρος ὤν περὶ τὴν τοῦ σώματος τροφὴν
Ο Ναυσικύδης που ήταν πλοιοκτήτης για τη συντήρηση,
ἑαυτῷ καὶ τοῖς οἰκείοις ἐσπούδαζε,
του εαυτού του και των δικών του μεριμνούσε,
τοῦτ’ αὐτό δὲ ἐποίουν
​και το ίδιο ακριβώς έκαναν
Ξένων ὁ ἔμπορος καὶ Ξενοκλῆς ὁ κάπηλος.
​ο Ξένων ο έμπορος και ο Ξενοκλής ο μικροπωλητής.
Πολύζηλος ἀπὸ ἀλφιτοποιίας, ἔτρεφεν ἑαυτόν καὶ οἰκέτας
Ο Πολύζηλος συντηρούσε τον εαυτό του και τους οικιακούς του δούλους με την παρασκευή κριθάλευρου,
ἔτι δὲ πολλάκις τῇ πόλει ἐλειτούργει.
​και ακόμα μερικές φορές προσέφερε δημόσια υπηρεσία στην πόλη με δικά του χρήματα.
Γλαύκων ὁ Χολαργεύς ἐγεώργει καὶ βοῦς ἔτρεφε,
​Ο Γλαύκων από το Χολαργό ήταν γεωργός και έτρεφε βόδια,
Δημέας δὲ ἀπὸ χλαμυδουργίας, διετρέφετο
ο Δημέας ζούσε από την τέχνη της κατασκευής χλαμύδων,
Μεγαρέων δ' οἱ πλεῖστοι ἀπὸ ἐξωμιδοποιίας.
​και οι περισσότεροι από τους Μεγαρείς από την τέχνη της κατασκευής εξωμίδων.
Οὐκ ὀλίγοι τῶν πολιτῶν τέχνην τινά ἐξαμάνθανον,
Αρκετοί από τους πολίτες μάθαιναν καλά κάποια τέχνη,
οἷον τὴν τῶν λιθοξόων, κεραμέων, τεκτόνων, σκυτοτόμων,
​όπως την τέχνη του μαρμαρά, του κεραμέα, του μαραγκού, του τσαγκάρη,
καὶ πλεῖστα ἐπιτήδεια τῷ βίῳ ἐξειργάζοντο.
​και εξασφάλιζαν πάρα πολλά αναγκαία αγαθά για τη ζωή τους.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 21)

1. Να αναφέρετε στηριζόμενοι στο κείμενο επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων.
Σύμφωνα με το κείμενο κάποια από τα επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων ήταν τα εξής: πλοιοκτήτης, μικροπωλητής, παρασκευαστής κριθάλευρου, γεωργός, κτηνοτρόφος, κατασκευαστής ρούχων, μαρμαράς, κεραμέας, μαραγκός, τσαγκάρης.

2. Σε ποια επαγγελματική δραστηριότητα διακρίθηκαν οι Αθηναίοι εξαιτίας της αδυναμίας της γης τους να τους συντηρήσει; Ποια επαγγέλματα που αναφέρονται στο κείμενο σχετίζονται με αυτή τη δραστηριότητα; 
Εξαιτίας της αδυναμίας της γης τους να τους συντηρεί πολλοί Αθηναίοι στράφηκαν σε επαγγέλματα που δεν αφορούσαν την καλλιέργεια της γης ή την κτηνοτροφία. Έτσι ασχολήθηκαν με το εμπόριο (πλοιοκτήτες, μικροπωλητές) ή τις τέχνες (κατασκευαστές ρούχων, μαρμαράδες, κεραμείς, μαραγκοί, τσαγκάρηδες).

Παράγωγες λέξεις

Σύνθετες λέξεις

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 23)

1. Να κατατάξετε τις λέξεις που ακολουθούν σε απλές και σύνθετες: 
  • Απλές: τρέφω, πόλις, βίος, τέχνη.
  • Σύνθετες: βραχύβιος, κωμόπολις, ἀνατρέφω, ἐξωμιδοποιία, χλαμυδουργία, κατοικέω-κατοικῶ.

2. Να αντιστοιχίσετε τις πρωτότυπες λέξεις της στήλης Α′ με τις παράγωγές τους στη στήλη B′:
  • ποιέω, ποιῶ → ποίημα
  • κάπηλος → καπηλεύω
  • πόλις → πολίτης
  • σθένος → σθεναρός
  • μανθάνω → μαθητής
  • κοσμέω, κοσμῶ → κόσμημα 

​3. Να αντιστοιχίσετε τις νεοελληνικές λέξεις της Α′ στήλης με τις αρχαίες ελληνικές της B′ στήλης με τις οποίες παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια. Συμβουλευτείτε λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής:
  • συμφορά → φέρω
  • κρατικός → ἐπικράτησις
  • τυχερός → τυγχάνω
  • φανερός → φαίνω
  • επιτάχυνση → τάχος
  • ​διανομή → νέμω 

Κανόνες τονισμού

1. Όταν μια λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα παίρνει πάντοτε οξεία.
    π.χ. ὁ ἄνθρωπος

2. Όταν μια λέξη τονίζεται στην παραλήγουσα, τότε:
     Μακρό + Μακρό = οξεία                            π.χ. ὁ στρατιώτης
​     Μακρό + Βραχύ = περισπωμένη               π.χ. ἡ νῆσος

3. ΄Οταν μια λέξη τονίζεται στη λήγουσα, τότε:
     Ονομαστική = οξεία               
     Γενική = περισπωμένη
     Δοτική = περισπωμένη
     Αιτιατική = οξεία
     Κλητική = οξεία

4. ΄Οταν μια βραχύχρονη συλλαβή τονίζεται παίρνει πάντοτε οξεία.
​     π.χ. σθένος
ο, ε = Βραχέα
η, ω = Μακρά
α, ι, υ = Δίχρονα
Δίφθογγοι = Μακρόχρονοι (εκτός από το αι και το οι στο τέλος των λέξεων)

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 27)

​1. Να τονίσετε τις ακόλουθες λέξεις, δικαιολογώντας την επιλογή σας, και να βάλετε το σωστό πνεύμα: 
  • Θήκη (κανόνας 2)
  • λέγω (καν. 4)
  • νῆσος (καν. 2)
  • στάδιον (καν. 1)
  • περίβολος (καν. 1)
  • ἄδυτον (καν. 1)
  • ναῦλος (καν. 2)
  • κτῆνος (καν. 2)
  • μέσον (καν. 4)
  • τρόπος (καν. 4)
  • λόγων (καν. 4)
  • νέος (καν. 4)
  • βῶλος (καν. 2)
  • ταῦρος (καν. 2)
  • δούλων (καν. 2)
  • δοῦλος (καν. 2)
  • γενναίων (καν. 2)
  • οἶνος (καν. 2)
  • γενναῖος (καν. 2)
  • μῆκος (καν. 2)
  • ζεῦγος (καν. 2)
  • οἶκτος (καν. 2)
  • ῥώμη (καν. 2)
  • ῥήτωρ (καν. 2)
  • ψῆφος (καν. 2)
  • χῶρος (καν. 2)
  • πολέμων (καν. 4)
  • τραπέζης (καν. 4)
  • ἀνθρώπων (καν. 2)
  • τοῖχος (καν. 2)

2. Να συνδυάσετε τις φράσεις της στήλης Α′ με τις κατάλληλες της στήλης Β′, ώστε να σχηματιστούν νοηματικώς αποδεκτές προτάσεις:
  • Η λέξη διετρέφετο → είναι ρήμα
  • Η λέξη τινά → είναι αντωνυμία
  • Η λέξη ἀπό → είναι προθεση
  • Η λέξη κεραμέων → είναι ουσιαστικό

3. Να γράψετε (με τη βοήθεια λεξικού) προτάσεις στη ν.ε. χρησιμοποιώντας τις παρακάτω λόγιες φράσεις: 
  • Απαγορεύεται να μιλάς στο τηλέφωνο όταν το αυτοκίνητο βρίσκεται εν κινήσει.
  • Ζήτσε να πάει μαζί του στη δουλειά για να τον δει εν δράσει.
  • Αν η μητέρα σου δεν συμφωνήσει, εν ανάγκη, θα της μιλήσω κι εγώ.
  • ​Εν προκειμένω, οι ασκήσεις της γραμματικής δεν είναι και τόσο δύσκολες.
  • ​Ενόψει του αυριανού συμβουλίου θα προετοιμάσω την παρουσίασή μου.
  • Ο κλέφτης πιάστηκε επ᾽ αυτοφώρω την ώρα του εγκλήματος.
  • Εν καιρώ ειρήνης είναι μάταιο να ξοδεύονται τόσο χρήματα στον στρατό.
  • Με εξουσιοδότησε να ενεργήσω εν λευκώ γιατί μου είχε απόλυτη εμπιστοσύνη.

​4. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α′ με τις κατάλληλες λέξεις της στήλης Β′, ώστε να σχηματιστούν λόγιες φράσεις που χρησιμοποιούνται στη ν.ε. Στη συνέχεια να σχηματίσετε με αυτές προτάσεις στη ν.ε.
  • Υποσχέθηκε οτι θα τον βοηθήσει πάση θυσία.
  • Άνοιξε η πόρτα και οι δύο μονομάχοι βρέθηκαν ενώπιος ενωπίω.
  • Του ξεκαθάρισε ότι δεν θα συναινούσε στο ψέμα του επ΄ ουδενί λόγω.
  • Επι τη ευκαιρία να σας συστήσω: Απο ΄δω η Μαρία.
  • Υποσχέθηκε να εξαιτάσει την υπόθεσή μας εν ευθέτω χρόνω.
​
5. Αφού παρατηρήσετε την εικόνα, να επιλέξετε την κατάλληλη συνοδευτική φράση:
  • Γλύπται ἀγάλματα σμιλεύουσι.
  • Κεραμεῖς κρατῆρας (= αγγεία για κρασί) ἐκ πηλοῦ πλάττουσιν.
  • Χαλκεῖς ξίφη σιδηρᾶ ποιοῦσιν.